معرفی انواع فرمت فونت؛ بررسی تفاوت و کاربردها

فونت‌ها نقش کلیدی در نمایش تایپوگرافی متون دارند. اما آیا از اهمیت استفاده از فرمت فونت صحیح اطلاع داشتید؟ می‌دانید که هر یک از انواع مختلف فونت برای استفاده در چه محیط‌ها و پروژه‌هایی مناسب هستند؟

همانطور که می‌دانید فونت‌ها فرمت‌های مختلفی مثل TTF, OTF, EOT, WOFF و… را دارند. اگر یک خانواده فونت خاص را بررسی کنید خواهید دید که در وزن‌های یکسان حجم متفاوتی دارند. دلیل همین حجم متنوع نشان از تفاوت‌های ساختاری فونت دارد.

در ادامه این مقاله از وبلاگ فونتچی با بررسی فرمت‌های مختلف فونت شما را با تاریخچه شکل‌گیری، ویژگی‌ها و تفاوت‌های ساختاری هر فرمت فونت آشنا خواهیم کرد. در پایان نیز به بررسی نکات کلیدی می‌پردازیم.

فونت چیست و چرا فرمت آن مهم است؟

فونت‌ها (Fonts) ابزاری در تایپوگرافی نرم‌افزاری هستند که به متن‌ها شخصیت و هویت بصری می‌بخشند. از طراحی وب‌سایت گرفته تا چاپ کتاب، فونت‌ها نقش مهمی در انتقال پیام و بهبود تجربه کاربری دارند. اما چرا فرمت فونت اهمیت دارد؟

فرمت فونت (مانند TTF، OTF یا WOFF) تعیین‌کننده نحوه ذخیره، نمایش و عملکرد فونت در پلتفرم‌های مختلف است. انتخاب فرمت مناسب فونت می‌تواند بر سرعت بارگذاری وب‌سایت، کیفیت چاپ و سازگاری با نرم‌افزارها تاثیر بگذارد.

برای مثال، استفاده از فونت نامناسب ممکن است باعث نمایش نادرست متن در مرورگر یا افزایش زمان لود شدن صفحه شود. یا استفاده از فرمت دیگری برای طراحی و چاپ در ابعاد بزرگ باعث پیکسلی شدن طرح در محیط واقعی شود.

معرفی انواع فرمت فونت

فونت‌ها در فرمت‌های مختلفی ارائه می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. هر یک از این فرمت‌ها برای استفاده در محیط، پلتفرم و فضای خاصی مناسب هستند. در ادامه، مهم‌ترین انواع فرمت فونت معرفی می‌شوند:

فونت‌های TTF

فونت‌های TTF (مخفف True Type Font) یکی از پرکاربردترین فرمت‌های فونت هستند که توسط اپل و مایکروسافت توسعه یافتند. این فونت‌ها به دلیل کیفیت بالا و پشتیبانی گسترده در سیستم‌های ویندوز، مک و نرم‌افزارهای طراحی مانند فتوشاپ، برای پروژه‌های چاپی و گرافیکی مناسب‌اند.

با این حال، حجم فونت‌های TTF برای استفاده در محیط وب مناسب نیست. بیشترین کاربرد این فونت برای کارهای گرافیکی و چاپی است که کنتراست، کیفیت و وضوح بالاتری دارند.

فونت‌های OTF

فونت‌های OTF (مخفف Open Type Font) نسخه پیشرفته‌تری از TTF هستند که از ویژگی‌های تایپوگرافی پیچیده مانند لیگچرها و کاراکترهای جایگزین پشتیبانی می‌کنند.

این فرمت برای طراحی‌های حرفه‌ای، مانند لوگو یا کتاب، ایده‌آل است. فونت OTF در مقایسه با TTF انعطاف‌پذیری بیشتری در تایپوگرافی ارائه می‌دهد و در اکثر پلتفرم‌ها نیز پشتیبانی می‌شود.

فرمت فونت WOFF و WOFF2

فرمت‌های WOFF و WOFF2 (مخفف Web Open Font Format) فرمت‌هایی هستند که توسط شرکت موزیلا به‌طور خاص برای وب طراحی شده‌اند.

فونت WOFF فشرده‌سازی بهتری نسبت به TTF و OTF دارد و برای کاهش زمان بارگذاری صفحات وب مناسب است. WOFF2 نسخه بهبودیافته‌تر WOFF است که حجم کمتری دارد و سرعت بارگذاری را بیشتر بهینه می‌کند. این فرمت‌ها برای طراحی وب و سئو بسیار توصیه می‌شوند.

فرمت فونت EOT

فونت EOT (مخفف Embedded Open Type) توسط مایکروسافت برای استفاده در اینترنت اکسپلورر طراحی شد. این فرمت امروزه با منسوخ شدن این مرورگر کمتر استفاده می‌شود، زیرا مرورگرهای مدرن از WOFF و WOFF2 پشتیبانی بهتری دارند. با این حال، در برخی پروژه‌های قدیمی ممکن است همچنان کاربرد داشته باشد.

فونت‌های SVG

فونت‌های SVG برای رندر در مرورگرها و انیمیشن‌های وب مناسب‌اند. این فرمت به دلیل پشتیبانی محدود و حجم بالا، کمتر در پروژه‌های مدرن استفاده می‌شود. با این حال، در طراحی‌های خاص که نیاز به انیمیشن‌های پیچیده دارند، همچنان کاربردی است.

سایر انواع فرمت فونت هم وجود دارد؟

پاسخ مثبت است. فرمت‌های دیگری مانند Type 1 (مختص ادوبی که امروزه منسوخ شده) یا فونت‌های متغیر (Variable Fonts) نیز وجود دارند.

فونت‌های متغیر نسل جدیدی از فونت‌ها هستند که امکان تغییر وزن، عرض و سبک فونت را در یک فایل فراهم می‌کنند. این فونت‌ها برای طراحی‌های مدرن و رابط‌های کاربری پویا بسیار مناسب‌اند و در حال محبوب شدن هستند. البته که این نوع فونت‌ها فرمت خاصی نداشته و در قالب همان فرمت‌های رایج بالا ارائه شده‌اند. صرفا ساختار آنها متفاوت است.

تفاوت فرمت‌های مختلف فونت با یکدیگر

برای انتخاب فرمت مناسب فونت، باید تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها را درک کنید. در ادامه، فرمت‌های مختلف فونت را از چند جهت مقایسه می‌کنیم:

مقایسه از نظر حجم فونت:

• TTF و OTF: حجم بیشتری دارند و برای وب مناسب نیستند.
• WOFF و WOFF2: به دلیل فشرده‌سازی، حجم کمتری دارند و برای وب مناسب هستند. WOFF2 کم‌حجم‌ترین گزینه است.
• EOT و SVG: حجم متوسطی دارند، اما برای وب توصیه نمی‌شوند.

مقایسه سازگاری با پلتفرم‌ها:

• TTF و OTF: در اکثر سیستم‌عامل‌ها (ویندوز، مک، لینوکس، اندروید و ios) و نرم‌افزارهای طراحی پشتیبانی می‌شوند.
• WOFF و WOFF2: سازگاری عالی با مرورگرهای مدرن (کروم، فایرفاکس، سافاری، مایکروسافت اج و…) دارند.
• EOT: مختص اینترنت اکسپلورر است، پشتیبانی محدودی دارد و تقریبا منسوخ شده است.
• SVG: توسط مرورگرهای محدودی پشتیبانی می‌شود و بیشتر برای استفاده در انیمیشن‌ها کاربرد دارد.

مقایسه از نظر تایپوگرافی:

• OTF: دارای ویژگی‌های پیشرفته تایپوگرافی مانند لیگچر، کرنینگ و کاراکترهای جایگزین است.
• TTF: تایپوگرافی ساده‌تری نسبت به OTF دارد.
• WOFF/WOFF2: برای استفاده در وب متمرکز شده است.
• SVG: مناسب برای رندر گرافیکی است و برای تایپوگرافی پیچیده کاربردی ندارد.

مقایسه از نظر سرعت بارگذاری:

• WOFF2: به دلیل فشرده‌سازی بالا سریع‌ترین فرمت است.
• WOFF: سرعت خوبی دارد اما نسبت به WOFF2 کمتر است.
• TTF و OTF: به دلیل حجم بالاتر برای وب کند هستند.
• EOT و SVG: برای وب بهینه نیستند.

مقایسه از نظر کیفیت، وضوح و کنتراست:

• TTF و OTF: کیفیت بالا، مناسب برای چاپ و طراحی گرافیکی.
• WOFF/WOFF2: کیفیت خوب برای وب و بهینه‌شده برای نمایش در صفحه‌نمایش.
• SVG: کیفیت بالا در رندر گرافیکی، اما برای متن‌های معمولی غیرکاربردی است.

نکات مهم استفاده از فرمت های مختلف فونت

هنگام استفاده از فرمت‌های مختلف فونت به نکات زیر دقت کنید:

• فونت را بر اساس نیاز پروژه خود انتخاب کنید:

نوع پروژه (وب، چاپ، اپلیکیشن) تعیین‌کننده فرمت مناسب فونت است. مثلا برای وب‌سایت، WOFF2 و برای چاپ یا پروژه‌های گرافیکی، OTF یا TTF را انتخاب کنید.

اگر فرمت مورد نظر برای فونت شما وجود ندارد، می‌توانید به کمک راهنمای تغییر فرمت فونت اقدام به تبدیل فرمت فونت به فرمت مدنظر کنید.

• سازگاری فونت را با اپلیکیشن‌ها و مرورگرها بررسی کنید:

قبل از استفاده، مطمئن شوید فونت در مرورگرهای مختلف (مانند کروم یا فایرفاکس) یا نرم‌افزارهای طراحی (مانند ادوبی) به‌درستی نمایش داده می‌شود. به نسخه هر مرورگر و برنامه نیز باید توجه کرد. مثلا در برخی نسخه مرورگرها پشتیبانی از فرمت woff2 وجود نداشته است.

• فونت‌هایی را انتخاب کنید که بهینه باشند:

برای وب، از فونت‌های کم‌حجم مانند WOFF2 استفاده کنید تا سرعت بارگذاری افزایش یابد و سئوی سایت بهبود پیدا کند. در مقابل برای کارهای چاپی از فرمت TTF یا OTF استفاده کنید که کنتراست، وضوح و کیفیت بالایی دارند.

• از سایت‌های معتبر برای دانلود فونت استفاده کنید:

از منابع معتبری که فونت‌ها را ارائه می‌دهند اقدام به دانلود فونت کنید. فونت‌هایی که پولی هستند صرفا از طریق یک منبع مانند فونت ایران ارائه می‌شوند. در حالی که فونت‌های رایگان ممکن است از طریق چندین منبع در دسترس باشند.

سایت فونتچی به نشانی fontchi.com از منابع معتبر برای دانلود فونت فارسی است که فونت‌ها را بر اساس کاربرد و ویژگی‌های مختلف طبقه‌بندی و مورد نقد و بررسی قرار داده است.

• به لایسنس فونت و قوانین کپی رایت احترام بگذارید:

از دانلود رایگان فونت‌های پولی ه توسط برخی افراد سودجو انجام می‌گیرد جلوگیری کنید. فونت‌هایی که شامل لایسنس بوده و در قالب فونت پرمیوم به فروش می‌رسند را از مرجع اصلی آن خریداری کنید.

جمع بندی نهایی

انتخاب فرمت فونت مناسب تاثیر مستقیمی بر کیفیت، عملکرد و تجربه کاربری پروژه شما دارد. فونت‌های TTF و OTF برای طراحی گرافیک و چاپ، WOFF و WOFF2 برای وب‌سایت‌ها و فونت‌های متغیر برای پروژه‌های مدرن و پویا ایده‌آل هستند.

با درک تفاوت فرمت‌های مختلف فونت از نظر حجم، سازگاری، تایپوگرافی و سرعت، می‌توانید بهترین گزینه را برای پروژه خود انتخاب کنید. اگر فرمت مناسب را در اختیار ندارید از ابزارهای تبدیل فرمت فونت برای تهیه خروجی بهینه استفاده کنید.